Twee jaar geleden ging Europa op slot. Winkels, horeca… het hele openbare leven kwam abrupt tot stilstand. Het zou de doodsteek worden voor fysieke winkels, zelfstandigen en steden, voorspelden doemscenario’s. Hoe staat het er vandaag mee?
Het nieuwe normaal in 5 trends
Wat hebben we geleerd van twee jaar coronapandemie? Dat retail wendbaarder is dan de sector vreesde. En dat er op twee jaar tijd toch ook minder verandert dan je zou denken. Als we terugblikken op de afgelopen twee jaar, zien we vijf grote trends en evoluties.
1) Digitale versnelling
Het was een onvermijdelijk gevolg van de lockdowns en het werd al erg snel duidelijk: e-commerce werd de grote winnaar van de pandemie. In de acht weken van de eerste lockdown groeide de onlineverkoop meer dan in de tien jaar daarvoor, berekende professor Scott Galloway in New York. Ook in de Benelux was er een ongeziene groei: ook mensen die eerder nog niet online te vinden waren, gingen nu overstag. Van oudere consumenten over restaurants tot lokale boetieks.
Hoewel het in de onlinecijfers niet meteen te zien was, door het weggevallen van de belangrijke diensteneconomie tijdens corona (tickets, reizen enzovoort), is de impact enorm en blijvend. Inmiddels zijn zowat alle Unizo-leden online actief en verlopen zo’n 50% van alle mode- en elektronica-aankopen al digitaal. Ook nu consumenten weer met een gerust gemoed fysiek kunnen gaan winkelen, is een flink stuk marktaandeel definitief verschoven.
2) Delivery commerce
Er is een nieuwe heerser in de straten. Maandenlang waren ze zelfs de alleenheersers in verlaten steden, maar ook vandaag zijn ze niet meer weg te denken uit het straatbeeld. We hebben het natuurlijk over de fietskoeriers en bezorgbrommers die letterlijk en figuurlijk door de straten flitsen.
In food is thuisbezorging de grote doorbraak van de voorbije twee jaar. Zowel bij de supermarkten als in de horeca is het leveren van voeding niet meer weg te denken. De concurrentiestrijd is hevig en nieuwe spelers vechten om maag- en marktaandeel.
Al neemt dat niet weg dat mensen weer gretig gaan uiteten en dat food ‘on the go’ helemaal terug is van weggeweest. Ondanks de herhaalde lockdowns en beproevingen, duiken nieuwe horeca- en streetfoodconcepten als paddenstoelen uit de grond. Wie zei trouwens dat binnensteden zouden leeglopen? Jumbo startte ondertussen zelfs met Jumbo City op de Antwerpse Meir, speciaal voor hongerige pendelaars, shoppers en… de flitsbezorgers van Gorillas, die de winkels als magazijn mogen gebruiken.
3) Geen retailapocalyps
De gevreesde faillissementengolf blijft uit. Het aantal faillissementen blijft tot nu toe zelfs opvallend laag en ook met de leegstand valt het allemaal reuze mee. Meer zelfs: voor het eerst in 14 jaar is de winkelleegstand in België gedaald. Zowel in aantal panden als vierkante winkelmeters. Vorig jaar is ruim 100.000 m² aan retail minder leeg komen te staan, berekende Locatus.
Tegelijk zijn de huurprijzen eindelijk gedaald, wat goed nieuws is voor nieuwe winkelopeningen. Voor starters worden de binnensteden opnieuw haalbaar, terwijl ook heel wat retailers – die noodgedwongen naar de stadsranden verkasten – zich weer A-locaties kunnen permitteren.
De overheidsmaatregelen zijn dus effectief gebleken. Wat niet is kan weliswaar nog komen, zeker nu de overheidssteun wegvalt en de oorlog in Oekraïne voor nieuwe onrust en bevoorradingsproblemen zorgt. Hoe het nu verder evolueert, valt af te wachten, want de steunmaatregelen hebben wellicht ook een aantal retailbedrijven kunstmatig in leven gehouden. Deze zombies zullen vermoedelijk in de komende tijd omvallen.
4) Mondiale fragiliteit
Als de coronapandemie – en wat daar tot op vandaag uit voortvloeit – één ding heeft aangetoond, is het wel de kwetsbaarheid van het geglobaliseerde systeem. De toeleveringsketen maakt al twee jaar in plaats van een rechte lijn hevige slingerbewegingen: het begon met tekorten aan toiletpapier en zal nog lang niet eindigen met energieprijzen die zo hoog zijn dat vissers niet meer uitvaren.
Van het coronavirus hebben we het laatste woord nog niet gehoord. Technologiestad Shenzen, de thuishaven van WeChat-moeder Tencent en Apple-leverancier Foxconn, is op het moment van schrijven opnieuw in lockdown omwille van de koppige omikronvariant. Toch zitten we nu al volop in een volgende crisis: de oorlog in Oekraïne kleurt niet alleen de beurzen bloedrood, we stevenen volgens velen ook af op een wereldwijde voedselcrisis.
Flexibiliteit en wendbaarheid zijn de toverwoorden in supply chain management en logistiek, want hoe plan je het onvoorspelbare? Een wereld van letterlijk grenzeloze efficiëntie en “lean & mean” ruimt plaats voor een wereld van onzekerheid, waardoor buffers, back-ups en ‘near-shoring’ (weer dichterbij huis produceren) de kosten de hoogte injagen en de magazijnen vullen.
5) Prijs is onklopbaar
Flashback naar twee jaar geleden. Begon ook jij thuis brood te bakken? Ging ook jij verse groentjes en fruit halen bij de hoevewinkel? Eindigde dat fruit dan in gezonde, immuniteitsversterkende smoothies, omdat zorgen voor jezelf toch altijd het belangrijkste is? En vandaag, hoeveel brood wordt er nog gebakken, hoeveel biogroentjes gekocht? Een heel pak minder, als je het de korteketenverkopers en biowinkels vraagt.
Corona had ons allemaal geleerd hoe leuk het is om zelf te koken en hoe belangrijk goed eten was. Zo leek het toch even. Helaas, de voorspelde groei van bio en duurzame voeding is hoegenaamd niet uitgekomen. Niet alleen zit de consument weer in de drukte en de sleur van de dag, er komt nog eens grote onzekerheid, piekende inflatie en dalend consumentenvertrouwen bij. Prijs staat weer vooraan, de rest verdwijnt stilletjes naar de achtergrond.
Wie profiteert daarvan? Juist, de discounters, prijsvechters en koopjeswinkels. Al wordt steeds meer een middenweg gevonden: Lidl dat belooft dat het ‘ZAAM’ is (duurzaam – duur) en Delhaize dat korting koppelt aan gezonde producten zijn maar enkele voorbeelden. Ze tonen aan dat er ook op dit vlak toch een “nieuw normaal” is aangebroken.
