Niet alle groenten komen van het veld of uit de serre: zeewier heeft alles om door te breken als duurzaam, voedzaam en lekker ingrediënt op ons bord. Een Europese zeewierindustrie staat in de steigers.
Sterk groeiende markt
In Azië staat zeewier al duizenden jaren op het menu, maar in het Westen blijft het voorlopig een beperkte niche. Dat verandert stilaan: vooral door de stijgende populariteit van sushi raken steeds meer Westerse consumenten vertrouwd met het eten van zeegroenten. In de supermarkt vind je naast nori en wakame hier en daar al enkele andere producten op basis van algen en zeewier: zeewiersalades, zeewierburgers, kaas met zeewier of gedroogd zeewier als smaakmaker voor op salades of in soepen. Het potentieel is volgens kenners groot: zeegroenten zijn namelijk niet alleen lekker – ze kunnen een ‘umami’ toets bezorgen aan gerechten – maar ook gezond en duurzaam.
Wereldwijd wordt al zowat 35 miljoen ton zeewieren geproduceerd. In Europa staat de zeewiersector nog in zijn kinderschoenen: momenteel bedraagt de productie zowat 300.000 ton, maar dat zou 8 miljoen ton kunnen worden tegen 2030, stelt een recent rapport van Seaweed for Europe, een coalitie van een dertigtal industriële partners die de Europese markt voor zeewier wil ontsluiten. De totale marktwaarde van zeewier zou tegen 2030 tot 9,3 miljard euro kunnen groeien, waarvan 30% geteeld in Europa, terwijl de rest wordt geïmporteerd. Dat kan bovendien 85.000 jobs opleveren. Het grootste potentieel is er voor zeewier als veevoersupplement, als menselijke voeding en als biostimulanten (duurzame meststoffen). 77% van de globale zeewierteelt is nu al bedoeld voor menselijke consumptie. Die markt groeit sterk, dankzij de toenemende belangstelling voor een duurzamer en gezonder eetpatroon.
Supergroenten van de zeeboerderij
Ook de milieu-impact is groot: zeewier neemt CO2 op uit de zee en absorbeert ook stikstof en fosfor. In die zin gaat het om regeneratieve teelt. De productie neemt geen kostbare landoppervlakte in, maar maakt gebruikt van ruimte die volop beschikbaar is nabij de kust, in volle zee of in combinatie met windparken en aquacultuur. Er is geen zoetwaterverbruik, er zijn geen meststoffen nodig voor de teelt, geen pesticiden. De biodiversiteit wordt er niet door bedreigd – wel integendeel. De zeewierteelt is dan ook geheel in lijn met de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties en met de Europese ‘Green Deal’.
We zien recent heel wat initiatieven die de lokale zeewierteelt naar een hoger plan willen tillen, ook in België en Nederland. Bij ons werd in 2018 het consortium Seaconomy opgericht, waarin ook Colruyt Group partner is. Volgens de initiatiefnemers kan zeewier een grote rol spelen in de lokale voedselvoorziening en de verduurzaming van de voedselketen. In Nederland onderzoekt het Zeewiercentrum het potentieel. In de Oosterschelde zijn al enkele zeewierboerderijen actief.
De Noordzee is uitermate geschikt voor de teelt van diverse soorten zeewier met een economisch potentieel, blijkt uit een onderzoek naar de economische haalbaarheid van het potentiële ‘supervoedsel’. Het gaat dan onder andere om Atlantische wakame, suikerwier, blaaswier, zee-eik, zee-sla, dulse, nori en Iers mos. Een ambitieus innovatieproject moet het gebruik van zeewieren op grote schaal als grondstof van de toekomst mogelijk maken. Op korte termijn (2025) kunnen lokale zeewieren gekweekt worden in het Belgische deel van de Noordzee, om als additief te gebruiken in voedingsproducten en voeders. De lokale vraag vanuit de voedings- en voedersector kan volledig gedekt worden door kweek in Belgische wateren.
Colruyt Group is alvast overtuigd: de retailgroep plant een zeeboerderij van 4,5 km² langs de Belgische kust ter hoogte van Nieuwpoort. Daar wil de onderneming in een eerste fase naast 2000 ton mosselen en 100 ton oesters ook 100 ton zeewier gaan kweken. Meer bepaald suikerwier, een toegankelijk wier dat niet in het wild groeit en lekker smaakt in bijvoorbeeld salades. Bijkomend pluspunt: zeewier is niet duur.
Succesverhalen
Is er een markt? De belangstelling neemt in elk geval hand over hand toe. Een beperkt aanbod zeewierproducten vind je in natuurvoedingswinkels en in supermarkten als Delhaize en Albert Heijn. Zolang het blijft bij wat gedroogde zeewiersoorten en enkele verse salades, zal een echte doorbraak wel even uitblijven. De lancering van aantrekkelijke bereidingen en gemaksproducten kan het tij echter snel doen keren.
Een mooi succesverhaal is The Dutch Weedburger, een Nederlandse producent van vleesvervangers op basis van onder andere bonen, paddenstoelen en verrijkt met zeewier en micro-algen van zeewierboerderij Zeewaar in de Oosterschelde. De producten worden geserveerd in 200 restaurants en liggen sinds kort bij 300 Albert Heijn-filialen in de winkelrekken. “Wij geloven dat de plantaardige keuken de sleutel is tot echte verandering. Of het nou gaat om het einde van de ellende in de bio-industrie, het verduurzamen van de economie of totale wereldvrede. De oplossing voor al deze vraagstukken ligt op je bord. De keuze is aan jou”, aldus medeoprichter Mark Kulsdom. “We organiseren een muiterij in de fastfoodindustrie om het bedrijfsleven, de politiek, ngo’s, boeren en consumenten te laten zien dat er andere mogelijkheden aan de horizon liggen waar de natuur, de dieren en de mens baat bij hebben. Wij Weedheads geloven dat The Dutch Weed Burger deze overgang wereldwijd kan versnellen.”
Een ander mooi voorbeeld van het potentieel van zeewier als basis voor lekkere en gezonde voeding vinden we in Duitsland. Ondernemers Deniz Ficicioglu en Jacob von Manteuffel werken samen met universiteiten, zeewiertelers en experts aan de ontwikkeling van innovatieve zeewierproducten. Hun zeewiersalades in bokalen, onder het merk Nordic Oceanfruit, liggen intussen al in meer dan 5000 winkels in Duitsland. Het zeewier wordt biologisch geteeld in Europa, de producten zijn 100% plantaardig, glutenvrij en bevatten geen geraffineerde suiker. Met een nieuwe startup gaan ze nog een stap verder: Betterfish is een plantaardig alternatief voor tonijn, gemaakt op basis van zeewier en algen. Eind 2021 zou het op de markt komen.
Kortom? De zeewierteelt kan bewijzen dat duurzaamheid en economisch succes hand in hand gaan. Mogelijk verkopen supermarkten en restaurants binnen tien jaar volop lekkere en gezonde zeewierproducten voor een breed publiek – en niet enkel voor vegetariërs. Zeewier heeft potentieel als bron voor voedingssupplementen, als ingrediënt in duurzame cosmetica en en zelfs als ingrediënt in geneesmiddelen tegen chronische ziekten, waaronder hart- en vaataandoeningen en Alzheimer. Een aanlokkelijk toekomstbeeld dat niet eens zo ver af is.
Hoe gezond zijn algen en zeewier?
De ene soort is de andere niet, maar algemeen kan je wel zeggen dat algen en zeewier boordevol gezonde nutriënten zitten – soms zelfs een beetje té vol. Om te beginnen bevatten zeewieren veel vitaminen (onder andere B1, K en foliumzuur) en mineralen. Ze zijn een bron van calcium, fosfor, magnesium, natrium, kalium, ijzer en jodium. Ook bevatten zeewier en algen veel eiwitten en essentiële aminozuren. Daardoor kunnen ze in beperkte mate dienen als vleesvervanger. Verder zijn de zeegroenten rijk aan vezels en bevatten ze de gezonde vetzuren EPA en DHA die we ook in vis terugvinden.
Een bijzonder ingrediënt is fucoidan, een stof die in landplanten niet voorkomt en die volgens sommigen deels verantwoordelijk is voor de hoge levensverwachting van Japanners, die immers grote consumenten zijn van zeewier. Fucoidan zou bijdragen tot de immuniteit en de cardiovasculaire functies.
Opgelet wel: te veel zeewier is ook niet goed. Met jodium bijvoorbeeld moet je opletten. Ook de overconsumptie van vitamine K is geen goed idee. Sommige zeewieren hebben een hoog kaliumgehalte, wat problemen kan opleveren voor mensen met nierproblemen. Zeewier kan ook zware metalen bevatten. Zelf zeewier plukken in het wild is alleszins geen aanrader.
Kan zeewier de methaanuitstoot van runderen tegengaan?
Mogelijk is zeewier ook een wonderingrediënt in veevoer. Wetenschappers zijn erin geslaagd om de methaanuitstoot van koeien met 82% te verlagen, door een beperkte hoeveelheid zeewier toe te voegen aan hun dieet. Tachtig gram zeewier per dag volstond, en de vleesproductie bleef gelijk.
Koeien produceren methaan via microben in hun maag terwijl ze hun vezelrijke voedsel verteren, in een proces dat een beetje op gisting lijkt. Een specifieke soort rood zeewier, Asparagopsis taxiformis genaamd, kan deze uitstoot van koeien gedeeltelijk tegengaan. Blijkbaar onderdrukt het zeewier een enzym in het spijsverteringskanaal van de koeien, waardoor de productie van methaan minder op gang komt.
Methaan is een belangrijk broeikasgas, dat bijdraagt tot de klimaatopwarming. De landbouw is verantwoordelijk voor ongeveer 10% van de uitstoot in de Verenigde Staten, waarvan een groot deel afkomstig is van koeien die methaan opboeren, en in mindere mate, methaan uitscheten.
Dit artikel is gebaseerd op een fragment uit het boek ‘The Future of Food’ van RetailDetail-oprichter Jorg Snoeck en hoofdredacteur Stefan Van Rompaey, dat eind september verschijnt bij Lannoo Campus.
