Een harmonisering van de arbeidsvoorwaarden in de foodretail? Klinkt mooi, maar dreigt te leiden tot winkelsluitingen, ontslagen en een duurdere winkelkar. Is dat wat Colruyt en de vakbonden wensen?
Maatschappelijk debat
Het toekomstplan van Delhaize geeft al weken aanleiding tot een heftig maatschappelijk debat. Critici vinden het niet kunnen dat een winstgevende, beursgenoteerde multinational zoals Ahold Delhaize het risico en de uitbatingskosten van 128 winkels afwendt op zelfstandige ondernemers, en trouwe medewerkers naar een minder gunstig arbeidsstatuut duwt – al wordt dat laatste door Delhaize ontkend, aangezien de lopende contracten blijven gelden.
Andere waarnemers wijzen op té starre arbeidsregels in geïntegreerde filialen en stellen dat enkel franchisewinkels in staat zijn om in te spelen op de snel veranderende consumentenverwachtingen, met een betere service, ruimere openingsuren en lokale accenten. De combinatie van de kracht van een grote groep met het ondernemerschap van een lokale zelfstandige is de winnende formule. Het is dan ook geen toeval dat gefranchiseerde winkels marktaandeel winnen – en niet alleen bij Delhaize. Kandidaat-overnemers staan te dringen, bovendien.
Harmonisering
Het lijkt er echter op dat Delhaize een doos van Pandora heeft geopend. De vakbonden zien in het aanslepende conflict een kans om zich te profileren en voor hervormingen te pleiten: ze willen gelijke arbeidsomstandigheden in àlle supermarkten, zowel filialen als zelfstandige. Daarbij eisen ze – uiteraard – dat het meest gunstige statuut, namelijk dat van paritair comité 202, voor iedereen zou gelden. Colruyt sluit zich daar nu bij aan: in een brief aan minister Dermagne vraagt de retailer een harmonisering van de arbeidsvoorwaarden in de sector.
Dat Colruyt zich mengt in een discussie over een concurrent is bijzonder opmerkelijk, en tegelijk ook weer niet. De marktleider ziet zich geconfronteerd met uitdagers die steeds nadrukkelijker inzetten op franchise, wat hen wendbaarheid en kostenvoordelen oplevert. De expansie bij nieuwkomers als Albert Heijn en Jumbo, maar ook bij Carrefour, verloopt haast uitsluitend nog via franchisewinkels. Oneerlijke concurrentie, vinden ze in Halle. Eigenbelang, zou je kunnen concluderen. Dat maakt de demarche van Colruyt toch wat dubieus.
Bloedbad
Laten we de rekening even maken. Vier supermarktketens zijn al verlieslatend in België en bij de andere staan de winstmarges fors onder druk. De concurrentie is moordend. In die omstandigheden de loon- en organisatiekosten voor iedereen nog verhogen, zal niet zonder gevolgen blijven: een golf van winkelsluitingen en ontslagen wordt dan onvermijdelijk. Je kan argumenteren dat er te veel supermarkten zijn in het land, maar moet je dan het bloedbad meteen zelf aanrichten? Het plan van Delhaize wil sluitingen en ontslagen net vermijden.
Ook voor de consument zou zo’n hervorming niet zonder gevolgen blijven: de prijzen zullen nog meer moeten stijgen, het prijsverschil met supermarkten in onze buurlanden zal opnieuw groter worden, het grenswinkelen zal weer toenemen. Of dat wenselijk is?
Verschillen in arbeidsvoorwaarden tussen multinationals en kmo’s zijn niet eigen aan de retailsector en ze hoeven ook niet problematisch te zijn. Wél problematisch zijn het algemene ondernemersklimaat en de hoge structurele werkgeverskosten in dit land, waardoor lokale bedrijven de internationale concurrentie maar moeilijk aankunnen. Het bedenkelijke pleidooi van Colruyt en de eisen van de bonden gaan dat niet verhelpen.
