Het thema van antibiotica in de vleesproductie komt door de coronapandemie weer onder de aandacht. Activisten eisen dat het standaardgebruik van antibiotica uit de rundvleesketen verdwijnt. Ze viseren vooral McDonald’s, met een petitie die viraal gaat en druk op de algemene vergadering.
Superbacteriën versus Big Mac
Het grootste deel (bijna driekwart) van de medische antibiotica gaat niet naar de mens, maar naar veehouderijen. Vooral runderen krijgen nog routinematig grote hoeveelheden antibiotica toegediend, niet alleen om ziektes te vermijden, maar ook om de groei te bevorderen en te helpen bij de voedselvertering. In het licht van de coronapandemie brengen verschillende actiegroepen het thema nu opnieuw onder de aandacht, aangezien er volgens hen een duidelijke link is en de volgende wereldwijde gezondheidscrisis al dreigt.
“Weinig mensen zouden een verband leggen tussen wat steeds meer wordt erkend als een groeiende wereldwijde gezondheidscrisis en een Big Mac”, schrijft ook de Financial Times. De zakenkrant waarschuwt voor het probleem van antibioticaresistentie: het overmatig gebruik van antibiotica leidt tot resistente superbacteriën, die ook de mens treffen. Zo dreigt niet alleen de opkomst van nieuwe ziektes maar lonkt ook het risico dat antibiotica onvoldoende helpen om ziektesymptomen te bestrijden – bijvoorbeeld bij mensen die longontstekingen ontwikkelen ten gevolge van Covid-19.
Aandeelhouders doen mee
Zowel aandeelhouders als campagnevoerders hebben de voorbije maanden daarom de druk opgevoerd, met name bij Amerikaanse fastfoodketen McDonald’s – een van de grootste afnemers van rundvlees ter wereld. Onder meer de miljardeninvesteerder BMO Global Asset Management eiste samen met andere aandeelhouders meer transparantie over het gebruik van antibiotica in de productieketen, terwijl in de VS eind vorig jaar ook actievoerders voor de restaurants protesteerden.
Met resultaat: McDonald’s gaf inmiddels toe dat, waar de toeleveringsketen voor kip meer transparant en verticaal geïntegreerd is, dat voor rundvlees niet altijd het geval is. De hamburgerketen belooft het gebruik van antibiotica in kaart te gaan brengen in haar tien belangrijkste inkoopmarkten voor rundvlees, en vervolgens ook doelstellingen te ontwikkelen om het gebruik te verminderen.
10 miljoen doden per jaar
Maar concrete doelstellingen zijn er dus nog niet, en dat ging de actievoerders niet onopgemerkt voorbij. Op de Algemene Vergadering van McDonald’s op 20 mei is aandeelhouder Amundi Asset Management, de grootste vermogensbeheerder in Europa, samen met de Universiteit van Cambridge en gesteund door de NGO The Shareholder Commons van plan om een voorstel in te dienen. Als het voorstel wordt gestemd, zou dat de fastfoodketen verplichten om de externe milieu- en volksgezondheidskosten van antibiotica te onderzoeken en de resultaten en openbaar te maken.
Eerder diende de NGO een soortgelijk voorstel in bij Kentucky Fried Chicken en Pizza Hut, wat de holding ertoe dwong om dan maar zogezegd vrijwillig de systemische kosten van antibioticagebruik openbaar te maken. “Als de huidige trends zich doorzetten, zal de mensheid te maken krijgen met een ommekeer in de vooruitgang van de afgelopen eeuw op het gebied van de volksgezondheid en economische groei. Volgens studies van de Wereldbank en de Britse regering zou antibioticaresistentie tegen 2050 tot 10 miljoen doden per jaar kunnen veroorzaken”, benadrukt The Shareholder Commons het belang.
Inmiddels gaat ook een onlinepetitie viraal die McDonald’s – en andere industrieleiders – oproept om “alleen maar vlees af te nemen dat antibioticavrij geproduceerd is”, nu de keten toch bezig is met haar antibioticabeleid. “Het is goed mogelijk dat het coronavirus nog maar een voorproefje is van de vreselijke bedreiging die antibioticaresistente bacteriën vormen, en u heeft een belangrijke verantwoordelijkheid om de samenleving te beschermen. Wij doen een dringend beroep op u: verbied het routinematig gebruik van alle antibiotica in uw volledige rundvlees-toevoerketen”, luidt de oproep, die op het moment van schrijven de 600.000 ondertekenaars nadert.
Maakt ook Dettol resistent?
Niet alleen in de vleesindustrie rijzen evenwel vragen over antibioticaresistentie: bacterie- en virusdodende schoonmaakmiddelen, zoals Dettol, worden sinds het begin van de pandemie veel meer gebruikt, maar leiden mogelijk ook tot antibioticaresistentie. Wetenschappelijke studies tonen echter gemengde resultaten, waardoor er geen afdoende bewijs is.
Producenten Unilever en Reckitt Benckiser reageren tegenover de Financial Times alvast dat er door hun ontsmettende middelen net minder antibioticum nodig is. Unilever investeert niettemin miljoenen in natuurlijke schoonmaakproducten, zoals de stof Lactam op basis van zeewier die zelfreinigende oppervlakken creëert.
